Ścięgno Achillesa
Ścięgno Achillesa to bez wątpienia najsilniejsze i największe ścięgno w ludzkim organizmie. Potrafi ono wytrzymać poprzeczne siły ścinające rzędu 500 kg. Łączy również mięśnie tylnej części goleni z guzem piętowym kości piętowej. Podczas biegu musi ono wytrzymać ponawiające się obciążenia w formie sił poprzecznych przekraczające nawet 10 – krotność masy ciała. Jak na swoją niezwykłą wytrzymałość jest ono również najczęściej uszkadzaną strukturą ścięgnistą. Rozmiar i unikalna budowa szczególnie predysponuje zarówno do uszkodzeń ostrych (nagłe) jak i przewlekłych.
Uszkodzenia ostre zazwyczaj wiążą się z całkowitym lub częściowym przerwaniem ścięgna. Do przewlekłych zalicza się zapalenie ścięgna, zwyrodnienie jak i zapalenie pseudopochewki, która spowija ścięgno. Najczęstszą przyczyną kłopotów ze ścięgnem Achillesa jest ukrwienie. Zapatrzane jest poprzez naczynia międzykostne pochodzące od kości piętowej – od dołu oraz gałązki śródmięśniowe – od góry. Problemy zwyrodnieniowe oraz urazowe w obrębie przebiegu ścięgna Achillesa pojawiają się zwłaszcza na odcinku od 2 do 6 cm licząc od przyczepu do guza piętowego. Miejsce to zostało opisane jako obszar względnego braku ukrwienia. Do pierwotnych przyczyn uszkodzeń ścięgna Achillesa prowadzą obciążenia udarowe (niedokrwienie) szczególnie nasilane przez aktywność fizyczną towarzyszącą biegom i skokom.
Bezpośredni wpływ mają na to błędy treningowe, ale również wadliwe pronacyjne ustawienie stopy, źle dobrane obuwie (brak stabilizacji tyłostopia) oraz nadmierne napięcie mięśni w obrębie tylnej części goleni.
Teoria wyciskania naczyń
Wielu ekspertów dopatruje się problemów w obrębie ścięgna Achillesa poza miejscem przyczepu w „czynnościowej nadmiernej pronacji”. Aby zrozumieć to określenie należy sobie wyobrazić osobę z płaskostopiem, u której podczas biegu stopa ulega spłaszczeniu oraz podczas kontaktu pięty z podłożem wchodzi w pronacje (pieta ucieka na zewnątrz). W obrębie ścięgna Achillesa dochodzi do dużej rotacji, która z kolei powoduje wyciskanie krwi, która w normalnych warunkach powinna trafić do ścięgna. Doprowadza to najpierw do stanu zapalnego, a potem do zwyrodnienia. Tak więc zanim rozpoczniecie bieganie warto zbadać czynnościowo swoje stopy, co uchroni was przed nieprzyjemnymi konsekwencjami ze strony ścięgna Achillesa.
Najczęściej ostre całkowite przerwanie występuje u osób w średnim wieku poprzez duże ekscentryczne przeciążenie ścięgna przy stawie skokowym ustawionym w zgięciu grzbietowym. Odnotować je można zarówno przy przewlekłym zwyrodnieniu ale również wśród osób, które nie miały żadnych dolegliwości ze strony stóp. Do częściowego przerwania ścięgna najczęściej dochodzi wśród dobrze wytrenowanych zawodników dyscyplin lekkoatletycznych. Najczęściej do przerwań lub naddarć ścięgna dochodzi w strefie o najsłabszym ukrwieniu czyli od 2 do 6 cm od przyczepu do guza piętowego. Zapalenie ścięgna ma charakter przeciążeniowy i częściej dotyka mężczyzn w średnim wieku, szczególnie uprawiających aktywność fizyczną wymagającą dużego wysiłku fizycznego lub o charakterze biegowym. Zapaleniu może ulec również kaletka (poduszka amortyzująca tarcie) powierzchowna Achillesa (tylno – dolna), kaletka głęboka Achillesa (przednio – górna) oraz dająca podobne objawy choroba Haglunda.
Kaletka powierzchowna ulega zmianom zapalnym z reguły poprzez ucisk zapiętka na strukturę w źle dobranym obuwiu. Kaletka głęboka natomiast ulega zapaleniu w wyniku ostrego lub przewlekłego urazu oraz poprzez ścisłe sąsiadowanie z guzowatością kości piętowej, co może bezpośrednio prowadzić do mechanicznego podrażnienia struktury. Chorobę Haglunda opisuje się natomiast jako kostną wyniosłość zlokalizowaną w tylno górnej części guza piętowego, które również może prowadzić do podrażnień kaletki głębokiej oraz ścięgna Achillesa. Ból przy deformacji Haglunda lokalizuje się w górno tylno bocznej części kości piętowej wyraźną palpacyjną wyniosłość kostną.
Powyższy opis wybranych patologii w obrębie ścięgna Achillesa może się wydać nieco skomplikowany jednak jest istotny z punktu widzenia trafności leczenia. Jeżeli odczuwasz dolegliwości bólowe ze strony ścięgna Achillesa, spróbuj zastosować się do poniższych rad:
- Po pierwsze: musisz ODPOCZĄĆ. Każda aktywność fizyczna, która zaostrza dolegliwości ze strony ścięgna, stopniowo pogłębia mikro uszkodzenia i w konsekwencji prowadzi do masywnego uszkodzenia w postaci zerwania. Jeżeli jesteś zbyt gorliwy żeby przerwać bieganie, spróbuj pobiegać lub popływać w głębszej części basenu z pasem flotacyjnym bez uderzania piętami o dno. Woda odbarczy kończyny i nie pogłębisz przez to patologii ścięgna. Jeżeli bieganie to Ciebie zwykły rekreacyjny „fun” i możesz się bez tego obyć zaprzestań aktywności które prowokują ból i np. zacznij pływać lub wzmacniać się w treningu siłowym.
- Po drugie: Kilka razy w ciągu dnia, a zwłaszcza po treningu stosuj „WILGOTNY LÓD”. Pod tą tajemniczą nazwą kryją się okłady z lodu lub innej zimnej substancji, które przykłada się przez wilgotny ręcznik. Dzięki temu lód chłodzi okolicę szybciej i nie odmraża skóry. Okład przyłożony w miejscu bólu zadziała przeciw zapalnie, obkurczy naczynia krwionośne, co zahamuje napływ komórek zapalnych. Skuteczny w znoszeniu dolegliwości bólowych okazuje się również automasaż kostką lodu.
- Po trzecie: Po konsultacji z lekarzem korzystne jest stosowanie doustnych lub miejscowych niesterydowych leków przeciwzapalnych. Gama NLPZ jest tak ogromna, że zdajcie się na lekarza w tej kwestii.
- WKŁADKI – podpiętki lub inne ortezy umieszczone w butach do biegania odciążą nieco Achillesa. Okażą się szczególnie korzystne u pacjentów z „nieprawidłową biomechanika stopy” czyli z płaskostopiem, charakterem pronacyjnym, wysokim łukiem itp. Które zwiększają obciążenie ścięgna Achillesa.
- ROZCIĄGANIE – przed aktywnością fizyczną wykonuj rozciąganie dynamiczne, natomiast po- statyczne. Rozciągaj ścięgno Achillesa oraz wszystkie mięśnie w obrębie łydki i uda. Różnicę pomiędzy rozciąganiem statycznym a dynamicznym poznasz śledząc filmy jakie ALL FOR BODY przygotowuje specjalnie dla was. Nie jest łatwo odróżnić rozciąganie mięśni od rozciągania ścięgien. Mięsień rozciągamy bez napięcia w obrębie tej struktury dociskając piętę do podłoża. Natomiast ścięgno przy napiętym mięśniu, czyli tuż przed uczuciem rozciągania ze strony mięśnia napinamy go wtedy dociskamy pietą do podłoża. Jeśli wykonasz to poprawnie będziesz czuł „stretch” na ścięgnie nie na mięśniu. Skutecznie rozciąga i rozluźnia zabieg poizometrycznej relaksacji mięśni, ale o tym kiedy indziej.
- ROLOWANIE – Potrzebne Ci są: butelka wody mineralnej 1.5 l o owalnym kształcie bez wypustek. Wiele firm oferuje profesjonalne wałki do rozluźniania mięśniowo – powięziowego ale jeśli 100 zł za kawałek pianki to dla Ciebie dużo lepiej naucz się to wykonywać na butelce wody. Moi pacjenci wpadli na pomysł oklejenia kawałka rury pcv warstwą pianki i też im się świetnie sprawdza. Rolujemy tylną taśmę czyli tył podudzia (od kostki do kolana) oraz tył uda (od kolana do pośladka). Rolujcie bardzo powoli ok 2mm na jeden cykl oddechowy (wdech i wydech) w momencie gdy natraficie na bolesny punkt, postarajcie się zatrzymać i powoli go rozpracować (rolując go). U biegaczy szczególnie bolesne okaże się rolowanie miejsce największego obwodu łydki oraz ok 5 cm nad kolanem. Rolujemy również rozścięgno podeszwowe (stopę) za pomocą pianki do nauki pływania zwanej „makaronem”, piłeczką golfową lub tenisową. Rolowanie powoduje wyciśnięcie krwi w mięśni przez co napływa tam nowa świeża krew oraz rozluźnienie powięzi.
- MODYFIKACJA AKTYWNOŚCI- Jeżeli od niedawna odczuwasz ból w okolicy ścięgna Achillesa powinieneś się zastanowić co się zmieniło w Twoim treningu. Mogłeś zwiększyć dystans, szybkość biegu lub zacząłeś biegać pod górę. Zastanów się nad tym bo kluczem do wyzdrowienia jest takie zmodyfikowanie treningu, które nie będzie prowokować bólu. Jeżeli nic takiego nie wprowadziłeś do swojego treningu zacznij biegać co drugi dzień, zmniejsz dystans, szybkość itp. Jeżeli nie przyniesie to rezultatów spróbuj na czas leczenia innej aktywności np. trening crossowy, pływanie, jazda na rowerze.
- NIDGY NIE WYRAŻAJ ZGODY na wstrzyknięcie przez lekarza kortyzonu w okolicę ścięgna Achillesa ponieważ lek je osłabia i często jest przyczyną zerwań.
- UNIKAJ sztywnego codziennego (skórzanego) obuwia oraz butów z twardymi zapiętkami gdyż drażnią one ścięgno lub powodują tarcie.
- KORZYSTAJ z profesjonalnego obuwia do biegania, dobranego przez fachowców znających potrzeby biegaczy i biomechanikę stóp.
- BRAK poprawy stosując powyższe zalecenia wymaga zgłoszenia się do fizjoterapeuty i lekarza w celu wdrożenia specjalistycznego postępowania.
Powyżej wynotowałem tylko część patologii związanych ze ścięgnem Achillesa i domowe sposoby rdzenia sobie z bólem w obrębie ścięgna Achillesa. Ból skojarzyłem ze stanem zapalnym w obrębie ścięgna, ponieważ to on sprawia dolegliwości. Jeżeli nie odczujecie poprawy lub chcecie przyspieszyć proces leczenia zalecam udanie się do specjalisty w dziedzinie fizjoterapii ortopedyczno - sportowej. Każdy taki specjalista pokieruje was do odpowiedniego lekarza zajmującego się podobnymi problemami i vice versa. W swojej praktyce spotkałem się z wieloma „specjalistami”, którzy zalecali moczenie w szarym mydle lub inne metody z przed epoki kamienia łupanego. Uwierzcie mi, radzimy sobie nie najgorzej stosując najnowsze doniesienia ze świata nauki oraz rzetelnie i indywidualnie podchodząc do każdego.
Krzysztof Klimek
Fizjoterapeuta ALL FOR BODY
